एउटा फरक यात्रामा निस्किरहँदा
वासनादार
फूलका सुगन्धहरुले
स्वागतका मुस्कान छरिरहे।
सिमसिमे
बर्षातका लहरहरुले
निस्किरहने फोहोर धोइरहे।
अप्ठ्यारा
पहाडका गोरेटाहरुले
गजबको ताली ठोकिरहे।
गरीबका
निचोरिएका आँखाहरुले
परिवर्तनको आशा बोकिरहे।
निम्छरो
निभिरहेका चूलाहरुले
उज्यालोको अनुभूति खोजिरहे।
अफसोच!
यात्राका बीचहरुमा
बाटोका घुम्तीहरुमा
भुल्भुलैयाहरु
अवरोध बनी अल्भि्करहे।
छिस्केनी मात्र होइन
काँडेतारका तारबार भित्र
दबिएका मह140वकांक्षाहरु
इच्छाशक्तिका तासहरु
उभिएर रोक्न खोजे
ठट्टा गर्न खोजिरहे।
त्यतिबेलै
तिमीहरु सबै
गर्ल्यामगुर्लुम ढलिरहँदा
म त एक्लै
उभिइरहें।
Tag Archives: साहित्य
कुनै बाटोमा तिमी – प्रकाश सायमी
कुनै बाटोमा तिमी एक्लै
कुनै बाटोमा म एक्लै
आकाश त एउटै छ हाम्रो
तर धर्ती बेग्लाबेग्लै
तिमी नदी भई बग्छौ
म पहाड भई छेकिन्छु
तिमी पहाड हुँदा
म मैदानमै रोकिन्छु
अस्ताइरहेछ घाम-जून
साँझ बिहान एक्लैएक्लै
उच्छ्वासहरु उठेका
शून्य निस्तब्ध पथमा
हिँडिरहेछ जीवन
चक्कै छुटेको रथमा
पुग्छौँ कहाँ कहाँ खै
छलेर आफैलाई
पत्थरको चोट भन्दा
नमिठो एक्लोपन छ
साथी छुटेर यात्रा
दुखिरहेको मन छ
कहाँ थियो म जानु
फर्कें कहाँ म एक्लै
आकाश त एउटै छ हाम्रो
तर धर्ती बेग्लाबेग्लै
मोफसलमा – प्रकाश सायमी
कारिन्दाको कुर्सिमा छु
गृहस्थीको सपना छाउँछ टेबुल भरि
घरको पलङ्गमा छु
हाकिमको सपनाले तर्साउँछ रात भरि
यो मुलुकमा म बाहेक अरुको एक्लो छ ?
म सोध्छु- आफैलाई घरिघरि
निरुत्तर उभिन्छु
आफ्नै तस्विर अगाडि
ऐना भएर ।
छियाछिया भएर सजिन्छु
विधवाको सिउँदो भरि
यो मुलुकमा मभन्दा कमजोर को होला र ?
एउटा सिङ्गै गाउँ सुतेको छ मभित्र
र जतै म जान खोज्छु त्यो ब्युँझिन खोज्छ
र जतै म भाग्न खोज्छु त्यो पछ्याइरहन्छ
एउटा अर्को पनि गाउँ छ- मेरो आँखामा
जो भत्किनै लागेको छ
पूर्वमा घाम नफुटदै
यसको मन फाटिसक्छ
आवाजहरुको रङ्गीन जङ्गलमा
खोजिरहन्छ यो आफ्नै आवाज
विज्ञापनको भाषामा
अखबार खोजिरहेछ
आफ्नो आवश्यकता
एउटा अनुहार बोकेर आएको छ- चिठ्ठी
एउटा चिठ्ठी बोकेर आएको छ आमाको अनुहार
धेरै कुरा देखिन्छ- आमाको अनुहारमा…।
पहिरोमा डुब्दै गरेको गाउँ
सपनामा भत्किँदै गरेको गाउँ
एक्लो/दुर्बल/कमजोर
त्यो गाउँमा एउटा पहाड पनि छ
एक्लोपनको पहाड !
म त्यो गाउँमा अब पुग्न सक्दिन
एउटा गाउँ नै बोकेर आएको छ चिठ्ठी
एउटा चिठ्ठी बोकेर आएको छ- गाउँ ।
म आपदमा तिमीसित हिँडे – प्रकाश सायमी
म आपदमा तिमीसित हिँडे
म सापटमा तिमीसित हिँडे
हिँड्नेहरु कहाँ कहाँ पुगे खै
म राहतमा तिमीसित हिँडे
नदीको वेगसरिको जवानी यो
म चाहतमा तिमीसित हिँडे
के नगद के बाँकी पिरतीमा
त्यै वापतमा तिमीसित हिँडे
घाउ दुखेसरिको पीडामा छुँ
म आहतमा तिमीसित हिँडे
जाँदाजाँदै – प्रकाश सायमी
जाँदाजाँदै आज फेरि मन उधारै रह्यो
ढोकैसम्म पुगेर पनि पाइला संघारै रह्यो
छिचोलेरै पुगेको’थेँ कति आँखा बाधा थिए
चाहनाथ्यौ तिमी मेरो सपना पनि आधा थिए
खोलुँ भन्थेँ मनको ढोका सबै अपुरै रह्यो
ढोकासम्म पुगेर पनि पाइला संघारै रह्यो
काँढामाथि टेक्नु पर्यो त्यो पनि त सहेकै’थेँ
दुनियाँ नै वैरी हुँदा तिम्रो आफ्नो भएकै’थेँ
कुन सिमाना कोर्यौ दैव ! बोली अधुरै रह्यो
ढोकैसम्म पुगेर पनि पाइला संघारै रह्यो
कविता – मोफसलमा – प्रकाश सायमी
कारिन्दाको कुर्सिमा छु
गृहस्थीको सपना छाउँछ टेबुल भरि
घरको पलङ्गमा छु
हाकिमको सपनाले तर्साउँछ रात भरि
यो मुलुकमा म बाहेक अरुको एक्लो छ ?
म सोध्छु- आफैलाई घरिघरि
निरुत्तर उभिन्छु
आफ्नै तस्विर अगाडि
ऐना भएर ।
छियाछिया भएर सजिन्छु
विधवाको सिउँदो भरि
यो मुलुकमा मभन्दा कमजोर को होला र ?
एउटा सिङ्गै गाउँ सुतेको छ मभित्र
र जतै म जान खोज्छु त्यो ब्युँझिन खोज्छ
र जतै म भाग्न खोज्छु त्यो पछ्याइरहन्छ
एउटा अर्को पनि गाउँ छ- मेरो आँखामा
जो भत्किनै लागेको छ
पूर्वमा घाम नफुटदै
यसको मन फाटिसक्छ
आवाजहरुको रङ्गीन जङ्गलमा
खोजिरहन्छ यो आफ्नै आवाज
विज्ञापनको भाषामा
अखबार खोजिरहेछ
आफ्नो आवश्यकता
एउटा अनुहार बोकेर आएको छ- चिठ्ठी
एउटा चिठ्ठी बोकेर आएको छ आमाको अनुहार
धेरै कुरा देखिन्छ- आमाको अनुहारमा…।
पहिरोमा डुब्दै गरेको गाउँ
सपनामा भत्किँदै गरेको गाउँ
एक्लो/दुर्बल/कमजोर
त्यो गाउँमा एउटा पहाड पनि छ
एक्लोपनको पहाड !
म त्यो गाउँमा अब पुग्न सक्दिन
एउटा गाउँ नै बोकेर आएको छ चिठ्ठी
एउटा चिठ्ठी बोकेर आएको छ- गाउँ ।
काम्यो लुग लुग त्यो – भीमनिधि तिवारी
मैन्हा माघ थियो, बिहानपखमा हावा चलेको थियो,
छानामा, पथमा तथा चउरमा चिनी छरे झै थियो,
जाडो खूब थियो, समस्त जलमा ऐना जमेको थियो,
काम्यो लुगलुग गरीब बिचरा त्यस्मा दया गर्छ को !!!
टोपी सिर्फ छ नाम मात्र शिरमा, जम्मै टुपी निस्कने
भोटो जीर्ण धुजाधुजा छ उसको, छाती पिठ्यूँ देखिने,
धोती केवल चार अङ्गुल धरो, नङ्गा छ र्सवाङ्गमा,
काम्यो लुगलुग गरीब बिचरा त्यस्मा दया गर्छ को !!!
आँखीभौँ छ तुषारका पतनले सेता भएका दुबै,
खुट्टाका अउँलाहरु, नङहरु नीला भएका सबै,
पैताला छ छियाछिया हरुघडी हा !! रक्त टप्काउँदै
काम्यो लुगलुग गरीब बिचरा त्यस्मा दया गर्छ को !!!
कैले बस्तछ छेउमा सडकको खुम्च्याइ छाती, अनि
कैले हेर्दछ पूवतर्फ नभमा लाली चढ्यो की भनी,
काखीभित्र घुसारी हा ! कर दुबै छोपेर ‘स्यूः स्यूः’ गरी
काम्यो लुगलुग गरीब बिचरा त्यस्मा दया गर्छ को !!!
ठण्डा उग्र हिमालको बरफ झैँ च्चः ! बाहिरी अङ्ग छन्,
आगो बल्दछ पेटभित्र तर जो निभ्दैन सल्कन्छ झन्;
निस्कन्छन् मुखबाट धूम कुहिरो झैँ, दाँत कट्काउँदै
काम्यो लुगलुग गरीब बिचरा त्यस्मा दया गर्छ को !!!
प्रश्नोत्तर माला – भानु भक्त आचार्य
अपार-संसार-समुद्रमाहाँ
डुब्याँ शरण् कुन् छ मलाइ याहाँ ?
चाँडो कृपाले अहिले बताऊ
श्रीरामको पाउ छ मुख्य नाऊ ।।१।।
कुन हो सदा बन्धनमा पर्याको ?
जस्ले छ यो मन् सुखमा धर्याको ।
मुक्ती भन्याको त पदार्थ कुन् हो ?
वैराग्य भन्नू चिज जान्नु जुन् हो ।।२।।
ठुलो नरक् कुन् छ भनेर जान्नू ?
यही शरीरै छ भनेर मान्नू ।
कस्तो स्वभाव् स्वर्ग भनेर जान्नू ?
तृष्णा छुट्या स्वर्ग भनेर मान्नू ।।३।।
कुन् ज्ञान् छ ठूलो भनि लीनु पर्न्या ?
वेदान्तको ज्ञान छ दु:ख हर्न्या ।
कुन् हो सहज् मोक्ष गरायिदीन्या ?
ज्ञान् हो अरूको किन नाम लीन्या ।।४।।
कुन् मूल ढोका छ नरक् कि ? नारी,
लान्छे नरक् मोह ठुलो फिजारी ।
कुन् धर्म हो स्वर्ग पुर्यायिदीन्या ?
तेस्तो अहिंसा छ बुझेर लीन्या ।।५।।
सुत्न्या सुखै पूर्वक आद्मि कुन् हो ?
समाधि लायी रहन्या त जुन् हो ।
जागा कउन् हो कसरी उ जान्न्या ?
जो सत् असत्को छ विवेक गर्न्या ।।६।।
कस्लाइ हो शत्रु भनेर जान्नू ?
आफ्ना दशै इन्द्रिय शत्रु मान्नू ।
कस्लाइ खूब् मित्र भनेर मान्नू ?
जीत्या तिनै इन्द्रिय मित्र जान्नू ।।७।।
दरिद्र नाऊँ नरमा छ कस्को ?
विशाल तृष्णा घरमा छ जस्को ।
कुन् हो धनी सब् नरले कह्याको ?
सन्तोषले जो छ खुसी रह्याको ।।८।।
जिउँदै मर्याको भनि नाम् छ कस्को ?
उद्यम् बिना बित्तछ काल जस्को ।
अमृत्-सरी कुन् छ भन्या ? निराशा
पाशा कउन् हुन् ? ममतै छ पाशा ।।९।।
को छन् सुरा झैँ अति मोह गर्न्या ?
स्त्री जान्नु तस्तै गरि चित्त हर्न्या ।
कस्लाइ विद्वानहरु तुच्छ भन्छन् ?
जो कामदेव्को वशमा रहन्छन् ।।१०।।
मृत्यू भन्याको भन आज कुन् हो ?
अप्यश् भन्याको तिमि जान जुन् हो ।
कुन् हो सबैले गुरु भन्नु पर्न्या ?
जो हो हितैको उपदेश गर्न्या ।।११।।
कुन् शिष्य हो शिष्य भनेर जान्नू ?
जुन् गर्छ सेवा उहि शिष्य मान्नू ।
कुन् दीर्घ रोग् हो सबलाइ हर्न्या ?
संसार हो जन्मनु मर्नु पर्न्या ।।१२।।
यो दीर्घरोग् फेक्न उपाय कुन् हो ?
अनित्य सब् जान्नु विचार जुन् हो ।
भूषण् छ कुन् सज्जनले कह्याको ?
शीलै छ भूषण् बहुतै बन्याको ।।१३।।
कस्लाइ खुब् तीर्थ भनेर मान्नू ?
जुन् शुद्ध मन् हो उहि तीर्थ जान्नू ।
विद्वान् कउन् चिज्कन तुच्छ मान्छन् ?
कान्ता र सुन् त्याज्य भनेर ठान्छन् ।।१४।।
कुन् सुन्न बेस् हुन्छ भनेर मान्नू ?
वेदान्तका बात् गुरुदेखि सुन्नू ।
कन् ब्रह्म जान्नाकन हेतु मान्नू ?
सत्सङ्ग वेदान्त बिचार जान्नू ।।१५।।
कुन् सन्त हुन् ? लोक्कन तुच्छ मान्न्या,
सब् छोडि साँचो शिवतत्त्व जान्न्या ।
ज्वर् कुन् छ ? चिन्ता ज्वर-तुल्य मन्न्या,
कुन् मूर्ख हो ? कत्ति विवेक् नगर्न्या ।।१६।।
कुन् काम हो मन् दिइ गर्नु पर्न्या ?
श्री विष्णुको भक्ति छ दु:ख हर्न्या ।
कुन् आद्मि हो यस् नरमा जियाको ?
दिर्दोषि भै मन् हरिमा दियाको ।।१७।।
विद्या र बोध् कुन् चिजलाइ भन्छन ?
जुन् पाउँदा मुख्य भयी रहन्छन् ।
कुन् मुख्य लाभ् हो ? भन आज तेही ।
आत्मासरीको अरु छैन कोही ।।१८।।
सारा जगत् जित्छ अवश्य कस्ले ?
अभ्यास् गरी मन्कन जित्छ जस्ले ।
कस्ता बली वीर् कन वीर् कहन्छन् ?
कन्दर्प जस्का वशमा रहन्छन् ।।१९।।
कुन् हुन् बडा धीर् सब धर्म जान्न्या ?
स्त्रीका कटाक्षैकन तुच्छ मान्न्या ।
कुन् हुन् ठुला विष ? विषयै कहिन्छन्
ती कालकुटादि बरू सहिदिन्छन् ।।२०।।
कुन् दु:खि हो यस् विषलाई लीन्या ?
संसारमा खुप्सित चित्त दीन्या ।
कुन् धन्य हो ? जुन् छ परोपकारी,
कुन् पूज्य हो ? तत्त्व लिन्या विचारी ।।२१।।
कौनै बखत्मा पनि क्या नगर्नू ?
पाप्मा अगाडी कहिल्यै नसर्नू ।
विद्वान् पुरुष्ले कति काम गर्नू ?
स्वधर्म थामीकन शास्त्र पढ्नू ।।२२।।
साङ्ला कउन् हुन् सबलाइ बाँध्न्या ?
स्त्री हुन् सदा पाउ समाइ-राख्न्या ।
सब् ब्रतहरूमा व्रत मुख्य कुन् हो ?
सब् देखि सानो म छु भन्नु जुन् हो ।।२३।।
क्या जानिईदैन भनेर बक्नू ?
स्त्रीको चरित्रै छ नजानिसक्नू ।
क्या हो सबैले त नछोडि सक्न्या ?
यै हो दुराशा अरू कीन बक्न्या ।।२४।।
कुन् हो पशूतुल्य भनी कह्याको ?
विद्या नभै मूर्ख पडी रह्याको ।
सज्ज्नहरू कस्सित सङ् नगर्नू ?
खल्-पापि-निच्का नगिचै नपर्नू ।।२५।।
कस्ता पुरुष् मुक्त भएर तर्छन् ?
सत्सङ्ग-भक्तीहरु जो त गर्छन् ।
छोटो कउन् हो नजलाइ माग्न्या,
कुन् हो बडो ? जो धनमा नलाग्न्या । २६।।
जन्म्यो कउन् ? जन्मनु फेर् नपर्न्या
मर्न्या कउन् हो ? मरि फेर् नमर्न्या ।
कस्लाइ लाटो छ भनेर भन्छन् ?
जो ता बखत्मा पनि चुप् रहन्छन् ।।२७।।
बैह्रो कउन् हो ? हित बात् नसुन्या
कुन् हो अविद्या मित नारि मान्न्या ।
कुन् तत्त्व साँचो छ भनेर खोज्न ?
साँचा शिवै छन् शिवलाइ रोज्नू ।।२८।।
उत्तम् भन्याको भन आज कुन् हो ?
सज्जनहरूको सुचरित्र जुन् हो ।
कुन् कर्मले शोक्हरू दूर हुन्छन् ?
श्री विष्णुका पूजनले ति टर्छन् ।।२९।।
कुन् शत्रु हुन् खुब् वलवान् भयाका ?
कामादि हुन् सब् नरले कह्याका ।
कुन् हो कसै पूर्ण गरी नसक्नू ?
कामै छ त्यस्तो अरु कीन बक्नू ।।३०।।
कुन् दु:खको मूल भनेर जान्नू ?
मेरो म हुम् भन्नु छ तेहि मान्नू ।
कुन् हो जगत्को गहना बन्याको ?
विद्यै छ सब्को गहना बन्याको ।।३१।।
कुन् सत्य हो सत्य कसोरि जान्नू ?
जुन् प्राणिको हित् छ उ सत्य मान्नू ।
कुन् छाडिदीन्या सुखि हुन्छ भन्छन् ?
स्त्री छाड्न सक्न्या सुखिमा गनिन्छन् ।।३२।।
ठूलो छ दान् कुन् गरि ताप हर्न्या ?
सब् प्राणिको निर्भय जो त गर्न्या ।
कुन् हो बुझ्यओ निश्चय नाश हून्या ?
त्यो भक्तको मन् छ भनेर जान्न्या ।।३३।।
कस्तो भयामा भय छुट्टि हुन्छन् ?
मुक्तै भयामात्र ति पाप टर्छन् ।
वाण्तुल्य कुन् हो अति दु:ख दीन्या ?
जुन् मूर्खता हो उहि जानि लीन्या ।।३४।।
कस्का सधैं दास् भइ पाउ पर्नू ?
बूढा गुरूमा लगि चित्त धर्नू ।
प्राणान्तका समयमा कति कर्म गर्नू ?
सम्पूर्ण छोडि रघुनाथ्-तिर चित्त धर्नू ।।३५।।
कुन् चोर हो इ जनको भनि चोर जान्नू ?
जुन् वासना त छ असत् उहि चोर मान्नू ।
शोभायमान भयि बस्छ सभाविषे को ?
सब् को प्रसन्न मन गर्दछ शास्त्रले जो ।।३६।।
मातासरी सुख दिन्या कुन चीज् छ जान्नू ?
विद्यै छ त्यस्तो अरु कौन खोज्नू ।
कुन् हो जती-जति दियो उति बढ्न जान्या ?
विद्यै रहेछ बुझि निश्चय तेहि मान्या ।।३७।।
कुन् काम हो अति डरायर दूर सार्नू ?
लोकापवाद् छ घटिया कहिल्यै न धर्नू ।
कुन् कर्म गर्दछ भन्या उहि बन्धु मान्नू ?
आफ्नो सहाय यदि गर्दछ बन्धु जान्नू ।।३८।।
कस्ता मनुष्यकन पित्रि भनेर जान्नू ?
जसले त पालन गर्यो उहि पित्रि मान्नू ।
कुन् चीज जानिकन चीज् रहँदैन जान्नू ?
यो चीज् त नित्य परमेश्वरलाइ मान्नू ।।३९।।
कुन् चीह्निया सकल चीजहरू चिह्निइन्छन् ?
ईश्वर चिह्न्या सकल वाँहि चिह्नी सकिन्छन् ।
कुन् चीज् रहेछ अति दुर्लभ खोजि हान्नू ?
सत्सङ्ग हो अधिक दुर्लभ तेहि मान्नू ।।४०।।
कुन् त्याग् कहिन्छ ? शिवको सब तत्त्व जान्नू,
कुन् जीत्न सक्नु छ कठिन् ? उ त काम मान्नू ।
कुन् हो पशूसरि भनी नरले कह्याको ?
आत्मा नजानिकन मूर्ख पडी-रह्याको ।।४१।।
अम्मृत्सरी अघि भई पछि वीष बन्न्या,
कुन् हो ? स्त्रि हुन् किन अरू चिजलाइ भन्न्या ।
कुन् शत्रु हुन् अघि त मित्र सरी रह्याका ?
पुत्रादि हुन् सकल सज्जनले कह्याका ।।४२।।
कुन् चीज् छ चञ्चल यहाँ क्षण एक् घरीको ?
आयुष्य यौवन बुझ्या बिजुली सरीको ।
कुन् दान् ठहर्छ अति मुख्य यहाँ गर्याको ?
जुन् दान् छ पात्रहरुका मुखमा पर्याको ।।४३।।
प्राण् जान खोज्दछ भन्या पनि कन् नगर्नू ?
संसार् अनित्य बुझि पाप् कहिल्यै नगर्नू ।
कुन् हो अघी सरिसरीकन गर्नु पर्न्या ?
पूजा सदाशिबजिको सब पाप हर्न्या ।।४४।।
कुन् कर्म मुख्य भनि सद्गुरुले कहन्छन् ?
जुन् कर्मले त परमेश्वर खुश् रहन्छन् ।
कुन् स्थानमा बसुँ भनीकन दील् नदीनू ?
संसारमा भनि अवश्य चिह्नेर लीनू ।।४५।।
रात् दिन् निरन्तर कतातिर चित्त धर्नु ?
संसार् अनित्त्य बुझि तत्त्व-विचार गर्नू ।
कथा – परीक्षा
साँझपख मेरो फोनको घन्टी बज्छ। छोरीलाई दूध खुवाइरहेकी मैले त्यो अपरिचित फोन उठाउन त्यति जरुरी ठानिनँ। म भान्सामा खाना पकाउन लाग्छु। गएको तीजमा सबै दिदीबहिनीले ‘स्कुलमा त राम्रो विद्यार्थी थिइस्, किन अहिलेसम्म जागिर पाइनस्’ भनेर सोध्दा म निरुत्तर रहेको कुराले मलाई अहिले भित्रभित्र पोलिरहेको छ। भान्सामा पाकिरहेको खानासँग मेरो मनका कुराहरू पाकिरहेका छन्।
फेरि सोही नम्बरबाट फोन आयो। मैले उठाएँ। उताबाट आवाज आयो, “हेलो, तपाईं सुनीता हो?”
“हो, को बोल्नुभएको, मैले चिनिनँ नि !”
जवाफ आयो, “म तपाईंलाई चिन्छु। तपाईंलाई थाहा छ, लोकसेवा आयोगले महिलाहरूका लागि विज्ञापन खुलाएको छ।”
मैले खुसी हुँदै भनेँ, “ए हो र ! अब मैले के गर्नुपर्छ त परीक्षामा सहभागी र पास हुन?”
“यदि तपाईं चाहनुहुन्छ भनेे म तपाईंलाई सहयोग गर्न सक्छु। मसँग लामो अनुभव छ, यस विषयमा। र, धेरैलाई सहयोग गर्दै आएको पनि छु।”
मैले भनेँ, “तपाईं मलाई साँच्चिकै सहयोग गर्नुहुन्छ? मलाई त लोकसेवा आयोगबाट लिइने परीक्षाका बारेमा केही पनि थाहा छैन।”
उताबाट जवाफ आयो, “त्यसैले त फोन गरेको, तपाईंलाई सहयोग गर्नका लागि।”
“साँच्चि हो?” खुसीको सीमा रहेन। भोलि उहाँको कार्यालय समयपछि ‘साढे ५ बजे बानेश्वरको एक बेकरी क्याफेमा भेटेर कुरा गर्ने’ भन्दै फोन राखेँ। खाना पकाउँदै कल्पना गर्न थालेँ, जागिर खाएको, कार्यालय गएको, सरकारी कर्मचारीले लगाउने नीलो रंगको कोट-पाइन्ट लगाएर छोरीलाई चुप्पा खाएर घरबाट साढे ९ बजे अफिसका लागि निस्किएको, कहिले भ्यान्टा कलरको सारी लगाएर अफिसको मिटिङ्मा बसेको आदि, आदि। त्यो रात मीठामीठा कल्पना गर्दा गर्दै यताउता पल्टिरहेँ। कति कोसिस गर्दा पनि निदाउन सकिनँ।
एक्कासि घडीको घन्टी बज्यो। छोरीलाई लिटो खुवाउने बेला भएछ। रातभर अनिदोले टट्याइरहेका आँखामा चिसो पानी छम्किँदै साँझको प्रतीक्षा गररिहेँ। यत्तिकैमा हजुरआमाले दसैँमा टीका लगाउँदै ‘पेन्सने जागिर खाएस् नानी, बुढेसकालमा मैले जस्तो कसैको हात थाप्नु नपरोस्’ भनेर दिएको आशीर्वाद सम्झिन पुगेँ।
आजको दिन कति लामो भएको, महिनाभन्दा पनि लामो। घडी घुमिरहेको छ। तर, साढे ५ बज्दै बज्दैन। उत्साह, छटपटी र आशा मनमा राखेर घरका काम सिध्याएँ। छिमेकी दिदीलाई फोन गरेँ, दुई घन्टाका लागि छोरी राखिदिन अनुरोध गर्दै। ५ बज्यो। छोरीलाई उहाँको घरमा पुर्याएँ। टेम्पोबाट बानेश्वर पुग्दा ढिला भइसकेको थियो। उहाँ मलाई कुररिहनुभएको रहेछ। म गएपछि ‘के खाने’ भनेर सोध्नुभयो।
“म भर्खर घरबाट खाजा खाएर आएको, केही खाने मन छैन। हजुरलाई जे खान मन छ, त्यही लिनूस्। तर, छिट्टै घर जानुपर्छ। छोरीलाई छिमेकीको घरमा राखेर आएकी छु,” मैले भनेँ।
“छोरी बसिहाल्छिन् नि, पछि जागिर गर्न लागेपछि छाड्नैपर्ने हो,” उहाँको जवाफले मातृवात्सल्यको महत्त्व नबुझेजस्तो भान दिन्थ्यो। मलाई जागिरकै बारे कुरा गर्ने हतारो थियो। उहाँ भने अरू नै विषयमा कुरा गर्न चाहनुहुन्थ्यो। विषयान्तर हुन नदिन मैले सोधेँ, “हिजो भन्नुभएको लोकसेवा पास गरेर सरकारी जागिर कसरी खाने हो?”
“लाटी, त्यो त म भएपछि के चिन्ता गररिहेकी, म तिमीलाई सहयोग गरिहाल्छु नि !”
पहिलोपटक भेटेको मान्छेले सीधै ‘तिमी’ सम्बोधनमा उत्रिँदा मनमा असहज महसुस भयो। जागिरका लागि विवश थिएँ। त्यसैले कुनै प्रतिक्रिया जनाउन सकिनँ। उहाँले ‘भोलि म तिमीलाई लोकसेवा आयोगको पाठ्यक्रम ल्याइदिन्छु, यही ठाउँमा यही समयमा भेटौँ न त !’ भन्नुभयो। तर, म यो कुरामा सहमत हुन सकिनँ। किनभने, घरमा छोरी हेर्ने कोही थिएन।
मेरो कुरा बुझेर होला ‘तिम्रो घरनजिकैकी साथीको हातमा पठाइदिन्छु, त्यहाँ गएर लिनू !’ भन्नुभयो। लोकसेवा आयोगमा फाराम भर्ने वाचा गराउनुभयो। पाठ्यक्रमका आधारमा केही तयारी गरेपछि एक सातापछि लेखेका कुरा उहाँलाई देखाउने थप वाचासहित म छुट्टएिँ।
मैले तयारी सुरु गरेँ। फोनबाट उहाँले मलाई पढाइका बारेमा सल्लाह दिइरहनुहुन्थ्यो। मनमा लाग्यो, अरूका बारेमा भलो चिताउने यस्ता असल मान्छे पनि यही समाजमा रहेछन्। मलाई त उहाँ वर्षौदेखि चिनेजस्तो लाग्न थाल्यो।
साता दिन बित्न लाग्दै थियो, उहाँ आफैँले फोन गर्नुभयो र मैले लेखेको कपी लिएर आफूलाई भेट्न भन्नुभयो।
सोधेँ, “कहाँ भेट्ने?”
भन्नुभयो, “सधैँ बेकरीमा भेट्दा मान्छेले कुरा काट्न सक्छन्। तिम्रो श्रीमान् विदेशमा भएकाले तिमीलाई असहज हुन सक्छ। म त केटा मान्छे, मलाई के हुन्छ र !” उहाँको कुरा ठीकै थियो। लाग्यो, मेरा बारेमा साँच्चिकै कत्ति चिन्ता गर्नुहुन्छ !
“हुन्छ, हजुरले जहाँ भन्नुहुन्छ, त्यहीँ आउँला नि !”
एक सातासम्म लेखेका उत्तरहरू पोको पारेँ, उहाँले बोलाए अनुसार नै बागबजारतिर लागेँ। बागबजार नपुग्दै उहाँको फोन आयो, “रत्नपार्कमै बस्नू, म त्यहीँ लिन आउँछु।”
मनमनै खुसीले दंग थिएँ। मलाई लाग्यो, आज म एक विज्ञबाट छोटो समयमा धेरै कुरा सिक्दै छु।
उहाँको रोजाइको त्यो सुरक्षित ठाउँ घुमाउरो गल्लीभित्र पो रहेछ। त्यो ठाउँ देखेर मलाई कताकता डर लाग्यो। उहाँको हाउभाउले लाग्थ्यो, त्यो उहाँ बारम्बार आइरहने ठाउँ हुनुपर्छ।
“हामी कहाँ जाँदै छौँ?” मैले सोधेँ।
“मैले तिमीलाई नराम्रो ठाउँमा लाँदै छु जस्तो लाग्यो र?” उहाँले मेरो पिठ्यूँमा धाप मार्दै भन्नुभयो।
आफ्नो जीउमा यसरी केटा मान्छेले छोएर कुरा गर्दा नराम्रो नलागेको होइन। तर, यो कुरालाई मनमै दबाएँ। यस्तो पनि सोचेँ, छोरी वा बुहारीजस्तै ठानेर यस्तो गर्नुभएको होला। गाडी साँघुरो गल्ली छिचोल्दै अग्लो घरको कम्पाउन्डभित्र छिर्यो।
“यो ठाउँ गोप्य छ, साथै शान्त पनि। हाम्रो छलफलका लागि उपयुक्त छ,” उहाँले भन्नुभयो।
कोठामा पुगिसकेपछि पो थाहा पाएँ, त्यो त होटल रहेछ। त्यस्तो होटल, जहाँ बाहिर कुनै साइनबोर्ड थिएन। लामो चिनजान नभएको मान्छेसँग त्यसरी कोठामा बस्दा असहज महसुस हुनु स्वाभाविक थियो। तर, मेरो उहाँप्रतिको विश्वासले गर्दा आफूलाई सहज बनाउन कोसिस गरेँ। उहाँले केही खानेकुरा अर्डर गर्नुभयो। मलाई खाना होइन, सिकाइको भोक लागिरहेको थियो। खानेकुरा आइपुगे। खाना ल्याउने मान्छे जानासाथ उहाँले ढोका बन्द गर्न लाग्नुभयो।
अब भने मलाई डर लाग्यो। ढोका खुलै राख्न भनेँ मैले। उहाँले मेरा कुरा नसुनेझैँ गर्नुभयो। चुकुल लगाइछाड्नुभयो। डरले मेरो धड्कन बढ्न थाल्यो। उहाँले मलाई खानेकुरा लिन भन्नुभयो। आफू पनि खान थाल्नुभयो। यति बेलासम्म डरले मेरो होसहवास उडिसकेको थियो। तर पनि खाएजस्तो गरेर साथ दिएँ।
उहाँले पढाइको प्रसंग नै निकाल्नुभएन। बरू एक्कासि मलाई सुमसुम्याउन लाग्नुभयो। मैले त्यसो नगर्न आग्रह गरेँ। मेरो आग्रहलाई बेवास्ता गर्दै कडा हातले मलाई अँगालो हाल्ने कोसिस गर्नुभयो। मैले भाग्नलाई फुस्कन खोजेँ। तर, ढोका बन्द थियो। सुनसान कोठाभित्र, मेरो मुटुको आवाजले मलाई भुइँचालोले हल्लाएजस्तो लाग्यो।
“म जे जे भन्छु, मैले भनेको मानिनस् भने के हुन्छ थाहा पाउनेछेस्। यति गर्दासम्म मेरो कति समय खर्च भएको छ, तँलाई थाहा छ? तँलाई पनि त चाहना होला नि ! जिन्दगी खेर नफाल्। श्रीमान् साथमा छैन। तेरो के जान्छ र? मजस्तो राम्रो मान्छे तैँले कहीँ भेट्टाउँदिनस्।”
धम्की र लालसा मिसिएको भावमा उसले मलाई ‘कन्भिन्स’ गर्न खोज्यो। जब म उसको कुकृत्यमा चुपचाप संलग्न भइनँ, जबरजस्ती गर्ने प्रयास गर्यो। एकछिनअघिसम्म भगवान्का रूपमा देखिएको मान्छे अहिले दानवीय रूप लिँदै थियो। मलाई आफू सपनामा पो छु कि जस्तो पनि लाग्यो। तर, यो सपना थिएन।
यत्तिकैमा उसको फोनको घन्टी बज्यो। मैले राहत महसुस गरेँ। नर्कबाट मुक्त हुँदै छु जस्तो लाग्यो। ऊ बाहिर निस्क्यो। ढोकामा ठूलो आवाजले ढकढक गर्यो। ढोका खोलेँ। एक हुल पुलिस र पत्रकार पो कोठामा छिरे। पुलिसले ‘ल हिँड् मामाघर’ भन्दै मलाई घिसार्न थाले। एकाएक म एउटा अपराधीमा परण्िात भएँ। मेरो अपराध के थियो, बुझ्नै पाइनँ।
पुलिसचौकीबाट मेरो घरमा फोन लगाइयो, ‘तपाईंको मान्छेलाई हामीले आपत्तिजनक अवस्थामा भेट्यौँ, उहाँलाई छुटाउन आउनू’ भन्दै। भोलिपल्ट पत्रिकामा ‘लोकसेवाको तयारी गररिहेकी केटी बागबजारको होटलमा देहव्यापारमा संलग्न’ भन्दै समाचार पो आएछ।
गाउँमा सबैले मेरो कुरा काट्न थाले। श्रीमान्लेे पनि फोन गरेर ‘जोसँग गएकी थिइस्, त्यसैसँग जा, मेरो घर छाडिहाल्’ भन्नुभयो। अरू मान्छेले पनि थप्न थाले, ‘हामीलाई पहिल्यै शंका लागेको थियो, यसको चाला ठीक छैन, भन्न मात्र नसकेको हो।’
माइतीबाट पनि फोन आयो। बूढी आमाले रुँदै भन्नुभयो, “हाम्रो इज्जत खोलामा फालिस् नानी, मर्ने बेलामा हामीले यस्तो के सुन्नुपर्यो। तेरै सुखका लागि राम्रो घर-कुटुम्ब खोजेर दिएका थियौँ।”
श्रीमान्को फोन फेरि आयो, “अझै त्यहीँ छेस्, खुरुक्क कहाँ जाने हो, गइहाल्।”
उफ्, आफ्नो गल्ती केही छैन। आफैँ अपराधको सिकार बन्नुपरेको छ। तर पनि आरोप आफँैमाथि आउँछ। मैले भगवान्बाहेक अरू कसैलाई पुकार्न सकिनँ। झिलीमिली घाम लागेको दिन पनि मेरा लागि औँसीको अँध्यारो रातजस्तै भयो। सरासर पसलतिर लागेँ। एक बोतल मुसा मार्ने औषधी ल्याएँ। घरका सारा ढोका बन्द गरेँ। मोबाइलको स्वीच अफ गरेँ।
बोतल खोलेर खान मात्र के लागेकी थिएँ, पल्लो कोठाबाट आवाज आयो, ‘मम्मी…!’
म झस्किएँ।
आवाज मेरो मुटुको टुक्राको थियो, मेरी छोरीको थियो। छोरीको आवाजले जीउमा झड्का लाग्यो। हातमा भएको बोतल भुइँमा खसेर फुट्यो। भक्कानो छुट्यो। छोरीलाई काखमा च्यापेर बेस्कन रोएँ। लाग्यो, म कति स्वार्थी भइसकेकी रहिछु। म त छोरीका लागि पो बाँच्नुपर्छ। यसलाई यस समाजसँग जुध्न सिकाउनु छ।
फुटेको बोतलसँगै मेरो मर्ने चाहना पनि फुटेर गयो। भित्र भएका पीडालाई शक्तिमा बदल्ने साहस गरेँ। बाँच्ने आशा जागेर आयो।
घर र माइती दुवैतिर बन्देज थियो। साथी सुषमाको याद आयो। उससँग १० हजार रुपियाँ सापटी मागेँ। कीर्तिपुरमा एउटा कोठा भाडामा लिएँ। नजिकै एउटा स्कुलमा पढाउन थालेँ। छोरीलाई पनि सँगसँगै विद्यालय लिएर जान्थेँ। दिनभरि पढाउने, रातभरि लोकसेवाको तयारी गर्ने। यही मेरो दैनिकी बन्यो।
समय कति छिट्टै बित्दो रहेछ। शाखा अधिकृतमा मेरो नाम निस्कियो। आँखाबाट हर्षका आँसु र्झन थाले। सरकारी जागिर खाने सपना त पूरा भयो। तर, यो खुसी बाँड्न मसँग कोही छैन। सानी छोरी त छे तर उसले मेरो कुरा बुझ्न सक्दिन।
मेरो पदस्थापना महिला मन्त्रालयमा भयो। कटिबद्ध भएर काम गरेँ। छोरी पनि अलि ठूली भइसकी। स्कुलको रजिल्टमा टप गरछि। एकातिर मैले आफूजस्तै कठिन परिस्थितिबाट गुजि्रएका महिलाका लागि केही गररिहेकी छु। अर्कोतिर आफूलाई बाँच्न बाध्य बनाउने मेरी छोरीले पनि प्रगति गररिहेकी छ। मेरो र छोरीको प्रगतिको कथा समेटेर एउटा पत्रिकाले मेरो अन्तर्वार्ता छाप्यो।
माइती र घरकाले यो प्रगति थाहा पाएछन्। घरमा बोलाइयो मलाई। ‘कुलको कलंक’ र ‘चरत्रिहीन’ भनेर गलहत्याइएकी थिएँ। अहिले सबैको इज्जतको कारण बन्न पुगेछु। अपराध त मैले के नै गरेकी थिएँ र? तर, समाजले कति सतही रूपमा महिलाको मूल्यांकन गर्दाे रहेछ भन्ने आफैँलाई परेपछि थाहा पाएँ ।
नेपाली कविता – मैले चढ्नु छ एउटा अजङ्गको पहाड
विस्तारै विस्तारै अँध्यारो अत्याचारवाट
उज्यालो न्यायतिर वामे सर्दै गरेको
शरणार्थी समयलाई
विषाक्त विचारको कोर्राले हिर्काउँदै
बेईमान परिवेशको धुमिल छाँयामा
किशोर उज्यालोको हत्या गर्नेहरुसंग
म विजयको वाँसुरी वजाउन सक्तिन
रित्तोपेट,स्वतन्त्रताका फुलहरु
मनभरि फुलाउदै
जीवनको जोड घटाउ वास्तै नगरि
फाटेको कछाडमा
सडक थर्काएर
बालेको यो आगोले
जबसम्म,रोल्पा र रुकुम जलाएर
काठमाण्डौलाई न्यानो दिईरहन्छ
म कसरी मेरो यात्रामा
पुर्णविराम लगाउन सक्तछु ?
सकिदैन, दरिद्र मानसिकताको भारि वोकेर
क्लियुगका कुम्भकर्णहरुसंग
काँधथापेर नयाँ युगको जग वसाल्न
त्यसैले त,
अब एक्लै गर्नु छ यात्रा
हरेक पाईलाहरुवाट नयाँ डोवहरु बनाउदै
मैले चढ्नु छ एउटा अजंगको पहाड
वासिङ्गटन र दिल्लीको गीतमा नाँचेर
वसन्त क्रान्तिको ताल नै भुल्ने
सत्ताको ललिपपमा ¥याल चुहाउदै
महान् यात्राको गन्तव्य नै तुहाउने
सुद आवरणका
अंगारे मनहरु छिचोल्दै
वेहोस युगलाई व्युताएर
मैले वाल्नु छ ,
डोल्पा र हुम्लालाई न्यानो हुनेगरि
फेरि अर्को क्रान्तिको आगो
वुद्ध आँखाहरुमा
त्रासदिको चश्मा लगाएर
समयका अक्टोपस हातहरुले
ज्तिसुकै,
किशोर युगको चित्र कोरेपनि
म रङ्ग पोत्न सक्तिन
दुईपाईला अगाडि वढ्दैमा
अहमताको फुल सिउरिएर
गन्तव्य भेटेको उत्सव मनाउने सुकिला निरोहरुसंग
हजार जँघार तरेर पनि
यात्रा आरम्भको महसुस नगर्ने
मेरो सोचाईसंग समिकरण हुन सक्दैन
विध्वँश र विद्रोहको बैरागी वादलले
सारा धर्ति अँध्यारो पार्दा पनि
बुढानिलकण्ठको मुर्ति झै
ट्वालट्वाल्ति हेर्ने
बगरे मनहरुमा
नयाँ युगको नयाँ दीप सल्काउदै
आँखा अगाडि लम्पसार सुतेको
निलो बाटो काटेर
मैले चढ्नु छ अजंगको पहाड
होसियार ,
छद्मभेषी तिम्रो परिवर्तनले
मेरा पाईलाहरु तान्न नखोज
विरक्त समयलाई
उर्जा दिने तिम्रो निजी क्रन्दन
भो, मलाई चाहिदैन
आसुँले भरिएको पोखरीमा
कमलका दीयोहरु वोकेर हिडिसके
म चढ्नलाई एउटा अजंगको पहाड ।
कथा – आल्मा
सर्प र मूर्खले न भाषा बुझ्छन् न भावना !’ ऊ यस्तै सोच्दै गइरहेको छ। मनमा शंका-उपशंकाको घाम उदाउने-अस्ताउने क्रम-उपक्रम चलिरहेको छ।
‘मलाई किन अदालत बोलाइयो?’ मन्द गतिमा गुडेको उसको गाडीसँगै यो प्रश्न पनि गुडिरहेको छ। अनि, यो प्रश्नसँगै मस्तिष्कमा त्यो त्रासद दिनका दुःस्वप्न पनि गुडिरहेको छ।
ऊ अदालत पुग्दा आल्मा कठघरामा उभिएकी थिई। उसलाई लाग्यो, ‘यो यमराज्ञीका भोका आँखाले मलाई नै खोजिरहेका छन्।’ आल्माका आँखामा उसका आँखा ठोक्किए।
अदालतमा उपस्थिति जनाएर ऊ सबैभन्दा पछाडिको बेन्चमा बस्यो। एकै छिनमा उसलाई अर्को कोठामा लगियो। कमिला हिँडेजस्तै उसका आँखा कोठाका भित्ता, भुइँ र सिलिङ्मा हिँडिरहेका थिए, एक्कासि ढोका खुल्यो। आल्मालाई डोर्याउँदै ल्याउने बन्दुकधारी सुरक्षाकर्मी बाहिर निस्कियो। ढोका अटोमेटिक्ली बन्द भयो। आल्मा उसको छेउमै बसी।
कहिल्यै बिर्सन नसक्ने आल्माको अनुहारलाई ऊ एकटकले हेररिहेको छ। आल्माले हग गर्न खोजी तर सकिन। हातमा हतकडी छ। ऊ भने मूर्तिवत् बसेको छ।
आल्माका निर्जल आँखा एकाएक सजल भए। हेर्दाहेर्दै ती आँखाबाट नाइल र अमेजन बग्न थाले। राता पोटिला गाला आँसुमा नुहाउन थाले। निःशब्द छे त्यो केटी, आँखा बोलिरहेका छन्।
हिमालसँग भेटका लागि उसले न्यायाधीशसमक्ष अपिल गरेकी रहिछ। कारण बताएपछि न्यायाधीशबाट एक घन्टाका लागि गोप्य भेट गर्न स्वीकृत भएछ।
ऊ आल्मातिर हेररिहेको छ। आल्माका उदास आँखा भने भुइँतिर गाडिएका छन्। अहिले उसका आँखा त्यसरी नै झुकेका छन्, जसरी त्यस दिन आल्माले निःसहाय हिमालका आँखा झुकाएकी थिई।
हिमाललाई सिंगै निलुलाँजस्तो गर्ने त्यस दिनको त्यही अनुहार आज निभेको बात्तीजस्तो भएको छ। आँखामा याचनाको तृष्णा सलबलाइरहेको छ। नूर गिरेकी निरीह आल्मा बोल्न खोज्छे तर सकिरहेकी छैन। उसका आँखाभरि उकुसमुकुसका बिरुवा बग्रेल्ती उम्रेका छन्। हिमाल भने बोल्नै चाहेको छैन।
“भन, अब के चाहन्छौ तिमी?” अन्ततः हिमालले नै मुख खोल्यो।
आल्माको जवाफ सुनेर सोच्नै सकेन। किनभने, सोच्दै नसोचेको जवाफ दिई उसले। हिमालले पनि सोच्दै नसोची जवाफको जवाफ दियो, “यो असम्भव छ।”
त्यो असम्भवतासँगै हिमालको आँखामा त्यस दिनका घटना सिनेमाको रलि घुमेजस्तै घुम्न थाले। त्यो सटगन आयो। जुन सटगनको ‘मजल’ले उसको छाती छोएको थियो। त्यो सटगनसँगै उसका आँखामा झलझली त्यही केटी आई। त्यो केटीसँगै त्यो दिनको मध्य दिउँसो त्यही कोठाभित्र छिर्यो। त्यो मध्य दिनसँगै ढोकाअगाडि त्यो नीलो र्याम पिकअप ट्रक रोकियो। कालो ड्रेस लाएकी त्यही केटी ट्रकबाट ओर्ली। टक् टक् टक् जुत्ताको आवाज निकाल्दै त्यही केटी भित्र पसी। रौद्र मुद्रामा त्यही केटीले कालो झोला फ्यात्त काउन्टरमा फ्याँकी। ओभरकोटको बटम खोलेर त्यही केटीले सटगन निकालेर छातीमा तेस्र्याई। धपधपी बलेका गोमन साँपका जस्ता आँखाले डसुँलाजस्तो गरेर त्यही केटीले आदेश दिई, “सबै पैसा यो झोलामा हाल्।” मानौँ, त्यसको बाउको सम्पत्ति हो त्यो।
हिमालले त्यति नजिकबाट बन्दुक कहिल्यै देखेको थिएन। त्यो बन्दुकको नालले छुँदा मत्युको छायाँले छोएजस्तो भयो। हुँदाहुँदै सबै ‘फ्ल्यासब्याक’ हुन थाल्यो। स्वास्नी, छोरो, बा-आमा, घर-परिवार, इष्टमित्र, छरछिमेकी, गाउँघर, पाखा-पर्वत सबै मनमस्तिष्कमा सलबलाउन थाले। उसका कानमा त्यही आवाज निरन्तर ठोक्किँदै भित्रभित्रै प्रतिध्वनित हुन थाल्यो, ‘हरी अप… अदरवाइज आई गन पुल द टि्रगर अप !’
मनमस्तिष्कमा एकाएक भरएिका ती पाश्र्वदृश्यभित्र निकै बेर हरायो हिमाल। आफ्नै आँखामा धपधपी बलेको क्रोधको आगोले पोल्न थाल्यो हिमाललाई। एक्कासि मुस्लो बनेर निक्लियो क्रोध, “ओ नो ! स्टे अवे प|mम मी, प्लिज ! यू आर बेन्डिट।’ कोठाका भित्ता चर्किने गरी चिच्यायो हिमाल।
भुइँतिर गाडिएका आल्माका आँखामा सन्त्रासको हुरी छायो। क्रोधका ज्वालामा लप्किएका हिमालका आँखासामु उसका सन्त्रस्त आँखा धेरै बेर टिक्न सकेनन्।
हिमाललाई लाग्यो, ‘यो सर्प पनि हो र मूर्ख पनि। सर्पलाई जति दूध पिलाए पनि विषै ओकल्छ। मूर्खलाई ज्ञानको घुटी जति नै पिलाए पनि त्यसको मुखबाट मूढता नै विरेचित हुन्छ। बोल्नुको केही अर्थ छैन।’
हिजो हिमाललाई वशीभूत गराउने आल्मा आज उसैसामु अभिभूत छे। अनुहारमा ग्लानिका टाटा छ्यापछ्याप्ती छन्। भित्रभित्रै उर्लेको पश्चात्ताप र पीडाको पोखरी भरएिर आँखाबाट फेरि अमेजन र नाइल बनेर बग्न थाल्यो। कपालिनीजस्ती त्यही आल्मा अहिले कामधेनुजस्ती भएकी छे।
आफ्ना निरीह याचक दृष्टिले ऊ हिमाललाई एकतमासले हेररिहेकी छे। कोठामा निकै बेर शून्यता ओहोरदोहोर गररिहन्छ। लामो हेराइपछि एक सय डिग्रीको तापमा पुगेको हिमालको क्रोधको पारो बिस्तारै झर्दै जान्छ।
‘आखिर यसले चाहेकी के हो?’ हिमालभित्र प्रश्नको भुमरी चल्न थाल्यो।
“हिमाल, मलाई थाहा छ, मैले गल्ती गरेकीे छु र बारम्बार गरेकी छु। त्यही गल्ती बारम्बार गर्नु भनेको वास्तवमा गल्ती हुनु होइन, नियतवश गर्नु हो। त्यो इच्छा हो। म यो नियत र इच्छाबाट मुक्ति चाहन्छु।”
उसका अनपेक्षित आशय र इच्छाले हिमालभित्र उत्सुकता र कौतूहलका टुसामुना पलाउन थाले।
आल्माको बाटुलो स्निग्ध उज्यालो अनुहार। गोरो छाला। लालिमा भरिएका भरिला गाला। लाम्चा निक्खर काला आँखा। लहलह केशराशि। पोटिला पाखुरा। चटक्क मिलेको जीउडाल।
आल्माको प्रतिरूप हिमालको मस्तिष्कमा त्यसै दिनदेखि गाडिएको थियो। उसले पैसा मात्र होइन, हिमालको मन पनि लुटेर लगेकी थिई। अहिले भने भित्रभित्रै तरंगको छाल उर्लिन थालेको छ।
लोग्ने मान्छेको मन…? आफैँभित्र एक प्रश्न बन्यो ऊ। उसभित्र प्रतिशोध, घृणा र क्रोधको हिउँ जमेर बनेको चिसो हिमाल आल्माको बोली, व्यवहार र रापले बिस्तारै पग्लँदै गयो।
अमेरिकाको उच्चाट लाग्दो एकतन्त्रीय जीवनपद्धति ! यहाँको कथित सुकिलो समाजभित्रको दुर्गन्ध ! कथित सभ्यताभित्रको असभ्यता ! कथित थितिभित्रको दुःस्थिति ! पूर्वीय दर्शन र सभ्यताले थोरबहुत दीक्षित हिमालभित्रको मानवताको आँखाले अमेरिकी समाजभित्रको निर्दयता चिनिसकेको थियो।
‘कतै यो केटी पनि यही निर्दयी सामाजिक कुचक्रको जाँतोमा पल्सिएर यस्ती भएकी त होइन?’ एउटा प्रश्नले जरो गाड्यो उसभित्र।
“आखिर यो सब तिमीले किन गर्यौ र म नै तिम्रो सिकार किन भएँ?” नसोधी बस्न सकेन हिमाल।
“हामी दुई दिदीबहिनी थियौँ। सँगै बस्ने, खाने, खेल्ने, सुत्ने गर्थ्यौं। हामी सँगसँगै हुर्किंदै गयौँ। हामीसँगै हामीभित्रको नारीवय पनि हुर्किंदै गयो। हामी दिदीबहिनी मात्र थिएनौँ, साथी पनि थियौँ।”
बोल्दा बोल्दै निसासिएजस्ती भई। केही बेर ओभएका आँखा फेरि रसाए। भित्रभित्रै जमेका पीडाका अमेजन र नाइलले फेरि आँखाका डिल नाघे। बाँकी भएको पेपर टावल दियो हिमालले।
“भन, के भन्न चाहन्छौँ?”
ऊ बिगि्रएको थोत्रो टेप रेकर्डरजस्तो बीचबीचमा रोकिँदै बोल्न थाली। भोल्युम घरी उँचो घरी निचो हुन्थ्यो।
“सँगसँगै हुर्केका हामी सँगसँगै मुभी हेर्न जान्थ्यौँ। कहिले घरमा ल्याएर हेर्थ्यौं। हेर्दाहेर्दै पोर्न मुभी र म्यागजिन हेर्न थाल्यौँ। हामीलाई कसैले रोकेन। १८ वर्ष पुगेका छोराछारीलाई केही भन्नु हुँदैन भनेर बाबुआमाले पनि केही भनेनन्। जे गर्न पनि छुट चाहने हाम्रो उमेरलाई अमेरिकी समाजको नांगो आदर्शले सदैव उक्साइरह्यो। बजारमा छ्यापछ्याप्ती पाइने पोर्न मुभी र म्यागजिन किन्दा हामीलाई कसैले सोधखोज गर्न सकेन। रोक्न सकेन। पि|mडम इज नट पि|m भन्ने कर्नेल वाल्टर हिचोकको भनाइलाई न यो समाजले बुझ्यो। न हामीलाई बुझायो।”
बोल्दा बोल्दै ऊ ओइलिएको फूलजस्ती भई। पेपर टावलले फेरि आँखा पुछ्न थाली।
“अनि?”
“अनि, पोर्न मुभी र म्यागजिन हेर्दा हेर्दै हामी दिदीबहिनी नै एक-आपसमा प्ले गर्न थाल्यौँ। हामी दिदीबहिनीबाट प्रेमी-प्रेमिका पनि भयौँ। हाम्रा बारेमा बाबुआमाले थाहा पाएपछि हामीलाई घरबाट निकालिदिए।”
हिमालको मनमा चिसो स्याँठले हानेजस्तो भयो एकछिन। ऊ बोलिरहेकी छे।
“त्यसपछि हामी एउटा अपार्टमेन्ट लिएर बस्न थाल्यौँ। बिस्तारै हामी लेजवियन भएको थाहा हुँदै गयो। भित्रभित्रै साथी, सहकर्मी र समाजले हामीलाई दूरदूर गर्न थाले। हामी इन्फेरेटिभ कम्प्लेक्सको सिकार हुन थाल्यौँ। यही कारणले म बेरोजगार भएँ। डिप्रेसन र अरूको संगतले बहिनी डोज पनि लिन थाली।”
“अनि?”
“मैले बहिनीलाई छोडिदिएँ। म एक्लै बस्न थालेँ।”
“बहिनी नि?”
“ऊ ओभर डोजले मरी।”
“त्यसपछि?”
“त्यसपछि मैले बाउको बन्दुक चोरेँ। समयको कालो पर्दाभित्र लुक्दै म अपराधमा संलग्न भएँ। बाँच्नका लागि रबरी गर्न थालेँ।”
यो विरलाकोटीकी केटीको कथा सुनेर हिमाललाई अमेरिका झन्झन् दूर र झन्झन् गहिरो भासजस्तो लाग्यो। अमेरिकाभित्र अर्को अनौठो अमेरिका पत्ता लागेको ठान्यो। अमेरिकाभित्र अझै कति अमेरिका छन् र अझै कति कोलम्बस जन्मनुपर्ने हो यो सबै पत्ता लगाउन? मनमनै सोच्न थाल्यो। आल्मा बोलिरहेकी छे।
“जे गरायो, सबै समय र समाजले गरायो। म कलेज ग्राजुएट केटी हुँ तर आज जेलमा छु। मलाई यो समाजले गलत बाटोमा अगाडि बढ्न सिकायो तर र्फकन दिएन। म र्फकन चाहन्छु। त्यसैले तिमीसँग क्षमा र सहयोगका लागि याचना गररिहेकी छु।”
“यसका लागि पनि तिमीले मलाई नै किन रोज्यौ? तिम्रा आफन्त, साथीभाइ पनि त छन्। के तिमी अर्को कुनै गेम त खेलिरहेकी छैनौ मसँग?”
केही बेर रोकिएका अमेजन र नाइल उसको आँखाबाट फेरि बग्न थाले।
“यहाँ कसैले कसैलाई केही गर्दैन। गर्ने भए मान्छेसँग मान्छेको नाता बलियो हुन्थ्यो। यहाँ सबैभन्दा कमजोर भनेकै मान्छेसँग मान्छेको विश्वासको बाँध र सबैभन्दा बलियो अविश्वासको पर्खाल हो। यही अविश्वासको पर्खालको आडमा मान्छे यहाँ आफूलाई सुरक्षित ठान्छ। अमेरिका कसैको कोही नभएको ठाउँ हो। यहाँको समाजमा बस्ती छ तर समाज छैन।”
“मसँग यस्तो प्रस्ताव राख्ने साहस कसरी भयो र तिमीभित्र यस्तो विश्वास कसरी पलायो?”
“यो त मेरो होइन, तिम्रो प्रस्ताव र विश्वास हो, हिमाल।”
हिमाल एकछिन रानी हराएको मौरीजस्तो भयो। रनभुल्लमा पर्यो।
“अर्थात्?” उसले सोध्यो।
“अर्थात्, सम्झ त त्यो समाचार ! जुन समाचारले सनसनी नै मच्चाएको थियो। याहु, अनलाइन न्युजदेखि सारा मिडियासम्म। तिमीले नै भनेको होइन, मलाई लुट्ने त्यो बन्दुकधारी सुन्दरीलाई म प्रेम गर्छु भनेर !”
सम्झेर ऊ मुस्कुरायो। मध्य दिउँसो एउटी बन्दुकधारी सुन्दरीबाट आफू लुटिएको कथासँगै उसको सुन्दरतासँग आफू मोहित भएको कुरा बताउँदै भनेको थियो, “म त्यो लुटेरा सुन्दरीलाई प्रेम गर्छु।”
“मैले त्यही दिनदेखि तिमीलाई प्रेम गर्न थालेकी थिएँ।” आँसुको बाढी दौडिरहेको आल्माको अनुहारमा अलिकति खुसीको आभा फक्रियो।
“मैले अघि नै भनिसकेँ यो असम्भव छ र प्रेमको अर्थ विवाह हुँदैन।” हिमालले आफ्नो आशय र बाध्यता पोख्यो।
आल्माले ती आशय र बाध्यताका अर्थ खोज्दै सोधी, “अर्थात्?”
“अर्थात्, म विवाहित छु। फेरि विवाहसँग प्रेमको कुनै सम्बन्ध हुँदैन। विवाह संस्कार हो भने प्रेम संवेदना हो। विवाहको सम्बन्ध मान्छेको आर्थिक, सामाजिक, धार्मिक, राजनीतिक तत्त्वसँग जोडिएको हुन्छ। तर, प्रेमको सम्बन्ध मनसँग मात्र हुन्छ। मेरो मनले तिमीलाई त्यसरी नै प्रेम गररिहनेछ, जसरी गररिहेको थियो।”
ऊ एकतमासले हिमाललाई हेर्न थाली। निकै बेर मनोवादमा हराई। मृत्युछायाँ बनेर मस्तिष्कमा गाडिएकी त्यो केटी अहिले प्रणयपात्र बनेर हिमालको मनमा नाचिरहेकी छे।
“त्यसबाहेक तिमी के चाहन्छौ?” फेरि सोध्यो हिमालले। हिमालको मुखबाट निस्किएको सान्त्वनाको सुवास आल्माको अनुहारमा पोतियो।
मुस्कुराउँदै धेरै बेरपछि मुख खोली, “यदि म तिम्री स्वास्नी हुन सक्दिनँ भने तिमीजस्तै कुनै नेपालीकी स्वास्नी भएर नेपाल जान चाहन्छु। म अमेरिकासँग अघाइसकेकी छु।”
‘अमेरिकामा जन्मेकी केटी अमेरिकासँगै अघाई तर संसार अमेरिकाको भोको छ ! कति फरक छ देखेको मान्छेजस्तै सुनेको अमेरिका र बेहोरेको मान्छेजस्तै भोगेको अमेरिका?’
हिमालले आफैँलाई सोध्यो तर अनुत्तरित नै रह्यो ।
कविता – बसन्त पुर्णिमा प्रति
प्रतिविम्बिँदी कटु जगत् कलिलो अमृतजलमा चोभी कलकल !
जादू झार्दी सब जलथल !
गोलवदन ! तिमी, दिन–सुकला जो, ज्योतिचदरले मुख ढाकी,
तुहिनाचलको चुली उपरमा निहुरी चियाउन आ’की !
देखी, पश्चिम आशाले दीप सुनौला निभा’की !
यथार्थताकी हे उपहासिनी ! ललितकलाकी धाई !
रससलिलाशय पारी फेरि नागह्रद यो, तुहिनकिनार,
माछो बन तँ सुनौला भन्छयौ ?
मुस्की, मलाई बोलाई ?
आदिकालको रसमा लग्छयौ ? केलि–कुतूहल बनाई ?
जादू जलपी हिउँका बार ?े
अमरत्व दिंदी छौ दिवस दिवंगतकन पनि,
अझ चिरनूतन, जीवन ।
प्रकाश–तपस्विन ! सती तिमी के कञ्चन !
सान्ध्यद्धन्द्धमा ध्वानभिध जो महादानवसँग दुर्दान्त
हार दिवाकर, शहिद सुनौला,
सकल चराचर नाम बने जब, बलिदान पयोधिप्राणान्त ।
उरमा प्रेमालिङ्गनले तब सुस्त उठायो दिनेश सती ।
प्रेमाऽमृतले जीवित पारी आफ्ना पकडमा मृत ती पति ।
तुषारस्तनी ए ! सजला ! शान्त !
दिन–मथनको गरलपानले छाती कलङ्कित सुन्दरी ! तिम्रो !
अमृत शेष भो संसार !
चन्दनशीतल शान्तिमहलको विभाविशिल्पित खुल्दछ द्धार !
स्वर्गको सन्चोको छ किनार श्रमले शिथिल पतबार !
स्वप्नकुञ्जका बास्ना सुमधुर मुसमुस चल्छन् विपनावार !
मस्ती खेल्छन् सुरेली तिम्रा कराली किरणमा पृथिवीवार !
जूनकीरी झिम्किन लाने नन्दनवनमा नीलाकार !
विश्रान्ति ओर्लिन् बादल–भुवामा भ¥याङ बनेको शैलकिनार !
कालो रेशम चोलि डाली,
जादूगर्नी, निद्रा जाली,
कालिकाठको डन्डा चाली, ओर्लिरहिछने मन्त्र प्रणाली
सम्झी सम्झी,
थोरै बिर्सी तिम्रा प्रभावले खालि !
उँग्दछ अनिल कुसुमदल माथि, फेर नफर्की, लट्ठ परी !
काँढा मर्छन् पृथ्वीका अब, फूल बन्दछ रातभरि !
श्रमको श्राप छ बरमा परिणत !
भू छन् स्वर्ग अपेक्षा उन्नत !
धमिला जलमा संलग्नजस्ती मानवजीवनमा आयो !
एकलासकी रानी ! उदायो !
बजाइरहिछौ मानो तिमीले
अश्रुर–झङ्कृत मधु बेला ?
मौनी धवल हिमाल–समाधि भित्र फुरेकी ज्योतिसरि,
विष्णुवदनकी छवि मधुरी !
मृत्युभन्दा परतिर लग्ने तिम्रो मोहन, मृदु मुसकान !
औषधिका बिरुवा छछयौं रसले भिजाई
हिमालभरि !
ज्वर जजैर यो जगमा दी अमृतमय वरदान !
अमृतवनकी मालिनी, मुस्क !
संसार निदाउँछ निर्भयतामा मृत्युलोकमा सुधा स्वपनी !
तिम्रो छहारीमनि !
चिन्ता हुन्छन् सब सुनसान !
उपल उज्याला पुलकी पलपल,
फूल बनाई, तिनका मुटुमा दिन्छयौ बुलबुल !
शैलकराली नेपालीमा कहिले देखें
स्वप्न–सोपान रचिरहेकी,
करले कलकल !
देखिनँ यस्ती राम्री कहिल्यै,
फुल्दी धरामा हाँस्दी कोमल !
कोमल खिलखिल !
यात्री बनाउँछयौ मानव–आत्मा,
रसको सुदूर क्वै तीर्थतिर !
कविको हृदय दुगुर्दछ फेरि,
अतीत युगका, आँसुहरुले प्यार फुलेका कुञ्जनिर !
अनङ्गसुतको स्वपना देखी उषामा स्तन चढ्छने, झर्छन् !
यथाथइलाई, प्यारकी देही, स्वपनाबीच निचोर्छिन् !
तिम्रा किरण जब मुखमा पर्छन् !
एक समरको कालो चदरको लामो फेर लतारी,
उनका सँगमा हेलेन दुगुर्छिन्,
बादलमा !
बादलस्पर्शी बुर्जाहरुमा अनुपम, अनुपम, विन्दुदृशी
तारा गन्दै, मधुर वेदना, गीतमा झर्छन्,
उडुमालाझैं लच्की, टुट्दै,
बरबरमा !
होला तिनका छायाँ परेको, कतिका उरमा,
घर, घरमा !
किनकि तिमी छौ प्यास जगाउँदी,
प्रेमकी रानी,
कथाकी खानी,
भाव उछाल्दी, सागरजस्तो,
सुन्दरमा !
सुन्दर, सुखकर उपहास सिकाऊ कुटीहरुकन साना ।
जलप परालका छाना !
मलम तिमी ए ! गिरिब्रणकी
विजय तिमी ए ! दिन–रणकी !
दरिद्रताको सिंगार मुहार ! खुश पार !
समानताको तन्त्र फिंजार !
रङ्कहरुकन राजकुमारीहरुका सपना देऊ ।
दिनको खील झिकी लेऊ !
गरीबहरुको दरबार रच !
भविष्यको स्वयं फोटो खिच !
इच्छावरदे ! शूल फूल छन् तिम्रा सुन्दर शाासनमा !
आधा जीवन वैकुण्ठ बनाई, विराज स्वप्नका आसनमा ।
सुखकी ए हाँस्दी गजूर !
कसको अब ए कसमा उजूर ?
अद्भुतताकी अप्सरा तिमी ! केश बदल्न सिपालु !
विविधकलामा चालू !
कहिले घूंघटपट– अभिरामा !
बादलवनका पुष्पलतामा, देखें मैले तिमीलाई !
कहिले, अहिले जस्तै फेरि,
बेहोशीझैं वदनखुला, सुस्त चलेकी मुसकाई !
लुक्छयौ कहिले नीलोत्पलको विशाल दलमा भित्र घुसी !
शीत विन्दुको झूल कसी !
फूलसँगमा प्यार कथाका पाना मृदुल फुहेर,
पढिरहन्छयौ राति कहिले,
निश्चल, नुहेर !
कहिले दुगुर्दी देखें तिमीकन, हतपत खूब भएर !
कहिले देखें जलक्रीडामा–
अमृतसिन्धुमा विश्वकी छायाँ ए रजनी !
यथार्थभन्दा तिमी छौ धनी !
कला–जगत्झै सुन्दर बन्छिन्
अवनी !
मेरा पनि छन् उपासनाका हिउँका चुली,
हिमगिरिवन !
अमृत सिंची, औषधि बिरुवा भरभर फुलाऊ
जगतज्वरका ताप निवारक,
कान्त सुमन !
शैशवदेखिन् कर फैलाई माग्थें तिमीकन,
स्वर्गकी फूल !
दृगले पिइयौ, मुटुमा लिइयौ
सिंच सुधाले भावका मूल !
नया साल नया नेपाल – तारानाथ शर्मा
सारा राज्यभरी चिसो हिऊँ थियो, सेतै थियो बाहिर
दूबो ढाकि भुईँ कतै पनि यहाँ देखिन्नथ्यो आखिर
छानामा अथवा सबै रूखभरी सेतै हिऊँ फैलँदा
लाग्थ्यो यो पृथिवी भयो कि विधवा स्वामी बितेका हुँदा
यस्तैमा घरबाट खल्बल गरी आयो महागर्जन
“पीडाका र गरीबीका दिनहरू फाल्यौँ सबै बन्धन
सामन्तीहरू एकएक सितले गर्ल्याम्म गर्दै ढले
न्यानो सूर्य झिलीमिली भई सबै थोत्रा प्रथा नै जले”
देखेँ बाहिर वृक्ष झ्याङहरू ता झ्याम्मै हरिया भए
झिक्रे रूखहरू सिँगारिन गई नौला छटा फैलिए
वासन्ती रमणीयता जब यहाँ आयो म छक्कै परेँ
मैले ध्यान खिची घरैतिर लगेँ, नेपाल नै सम्झिएँ
आयो बल्ल नयाँ वसन्त घरमा बाजा बजाईकन
के नेपाल नयाँ हुँदै छ त भनी गर्दै छु यो चिन्तन
शङ्काका भरमा बसेँ म पीरले कल्पन्छु नेपाल त्यो
होला शान्त कहाँ? विभेदफूटले चाला नराम्रो लियो
कान्तिपुरी नगरी – भानु भक्त आचार्य
चपला अवलाहरु एक सुरमा
गुनकेसरीको फूल ली शिरमा
हिंड्न्या सखि लीकन ओरिपरी
अमरावती कान्तिपुरी नगरी ।।१।।
यति छन् भनि गन्नु कहाँ धनियाँ ।
सुखी छन् मनमा बहुतै दुनियाँ
जनकी यसरी सुखकी सगरी
अलकापुरी कान्तिपुरी नगरी ।।२।।
कहिँ कालभरी गल्लि छ दिल्ली सरी ।
कहिँ भोट र लण्डन चीन सरी
लखनौ पटना मदरास सरी
अलकापुरी कान्तिपुरी नगरी ।।३।।
तरवार कतार खुडाँ खुकुरी
पिस्तोल र वन्दुक सम्म भिरी ।
आतिसुर र वीर भरि नगरी
छ त कुन सरी कान्तिपुरी नगरी ।।४।।
रिस राग कपट छैन यहाँ
तब धर्म कति छ कति छ यहाँ ।
पशुका पति छन् रखवारी गरी
शिवकी पुरी कान्तिपुरी नगरी ।।५।।
भानु भक्त आचार्य
नेपाली कविता – वसंत गीत – गोपाल सिंह नेपाली
ओ मृगनैनी, ओ पिक बैनी,
तेरे सामने बाँसुरिया झूठी है!
रग-रग में इतना रंग भरा,
कि रंगीन चुनरिया झूठी है!
मुख भी तेरा इतना गोरा,
बिना चाँद का है पूनम!
है दरस-परस इतना शीतल,
शरीर नहीं है शबनम!
अलकें-पलकें इतनी काली,
घनश्याम बदरिया झूठी है!
रग-रग में इतना रंग भरा,
कि रंगीन चुनरिया झूठी ह !
क्या होड़ करें चन्दा तेरी,
काली सूरत धब्बे वाली!
कहने को जग को भला-बुरा,
तू हँसती और लजाती!
मौसम सच्चा तू सच्ची है,
यह सकल बदरिया झूठी है!
रग-रग में इतना रंग भरा,
कि रंगीन चुनरिया झूठी है!
यता हेर्यो यतै मेरा – मोतीराम भट्ट
यता हेर्यो यतै मेरा नजर्मा राम प्यारा छन्
उता हेर्यो उतै मेरा नजर्मा राम प्यारा छन् ।
यसो भन्छौ त फल्फुल्मा उसो भन्छौ त जल्थल्मा
जता हेर्यो उतै मेरा, नजर्मा राम प्यारा छन् ।
त्रिलोक चौधै भुवन् माहाँ प्रभु प्यापक जहाँ ताहाँ
कहाँ सम्मन भनूँ याहाँ सबैमा राम प्यारा छन् ।
रसीलो रामको नाउ भजन् तिन्को सधैं गाउ,
दरस्मो हर्बखत पाउ दयालू राम प्यारा छन् ।
पियारा भै हरी मेरा सधैं मन्मा रहुन् डेरा,
सबै संसारले भन्छन् र मातीराम प्यारा छन् ।
मोतीराम भट्ट